Märchen aus Lobenfeld (1898)
En Kenig hot e Gebott ausgäwwe, dass Nachts em zehne niemed ke Licht mee häwwe därf. Zwee Neərn sen Nachts am Winterowed beinanner gsässe un häwwe gneet un häwwe minnanner geschwätzt un häwwe vergässe, dass se em zehne ke Licht mee häwwe därfe. Däs is em Kenig gsaat worre, dass die sou lang Licht heete; no hott er naⁿ gschickt un hott horche losse, wos die sou lang ze schwätze häwwe. Die eiⁿ, die eltscht, hot gsaat, wann se de Keenigsuhⁿ krije teet, teet sem e Hemm mache, wǒ ke Noht heet un meest em ganz guut basse. Un die zwatt hott gsaat, wann sie en krije teet, sie teet em zwaa Kinner gbäre, däs aⁿ meest die golde Sunn, däs zwatt de golde Moond uf der Bruscht häwwe. Nocht wi die Diener däs gheert häwwe, senn se halt fort un häwwe em Kenig gsaat, dass die sou e Gsprääch minnanner gfihrt häwwe. No hot der Kenig die holle glosst, wo gsaat hott, sie woot zwaa Kinner gbäre, wo däs aⁿ die golde Sunn unn däs anner de golde Moond uf der Bruscht häwwe, unn hot se gfroogt, ob däs wohr wäär; wanns sou wäär, sǒ soot se Kenigin wärre. Not hot se gsaat: Ja, däs woot sie. Do isch se halt Kenigin worre.
Speter hot de Kenig fortgmesst in Krieg. Un wie di Zeit kummen isch, wo die Kenigin hot gbäre solle, not isch er net doo gwest. Un do hot se halt richtig zwaa Kinner krikt, en Buu miet ere goldene Sunn un e Maadl miet ěme goldene Moond uf der Bruscht.
Do häwwe sěre di zwaa Kinner wäggnummme, dann di Adelige häwwe net häwwe wolle, dass der Kenig sou e gmaaⁿ Maadl gnumme hot. Se häwwe e Käschtl mache losse un häwwes ausgpicht, dass ke Wasser hot neiⁿ kumme kenne, un häwwe sou viel Gäld neiⁿ gtouⁿ, dass mer die Kinner miet [80] aufziehe hot kenne, un häwwe däs Käschtl mit de Kinner ins Wasser gschmisse.
En aarmer Fischer, där wou sälwer ze touⁿ ghat hot, hot das Käschtl uf em Wasser fließe sähe un isch em noochgfahre un hots gländt un hots Käschtl ufgmacht: do sen halt zwee Kinner drin gwäst un sen halt wacker gwäst un[WS 1] häwwen aaⁿglacht, so dass er Mitlaad ghat hot; un so hot er se mietgnumme un hot se haamgbrocht, obwol er sälbscht siwwe Kinner ghat hot. Do hot di Fraa gschent un hot gsaat: Du hoscht for deiⁿ Kinner ke Brout; vil wenniger for annere. No hot er gsaat: Etz sei emool still! Mer kann net wisse, ob die Kinner miet deine esse, odder deine mit děne. No häwwe se di kinner aus em Käschtl un do häwwe se des viele Gäld gfunne. Do sen se frou demit gwäst un häwwe die Kinner minnanner ufgzoge.
Es isch awwer bkannt worre, dass di Kiuner uf em Wasser gfunne were un ke Haamweising heete, un wi se halt greßer worre sen, häwwe se di annere Kinner als verspott: swere Findling, mer weest net, wo se häär were. Däs hot di Kinner halt arg gkrenkt. Un do häwwe se de Fischer gfroogt, ob er ir Vatter net weer. Un do hot er gsaat: Naⁿ, se were uf em Wasser gfunne. Un do hot der Buu zum Maadl gsaat: Mer gehne fort un losse uns net mee schenne; wammer gfunne worre sen, so wolle mer unsern Vatter suuche.
Noch sen se amme schene Taag fort minnanner un sen lang im Wald rumgärrt un sen unner freiem Himmel iwwer Nacht gwäst un häwwe sich naⁿ gleegt an so en Raaⁿ un sen eiⁿgschlofe un sen lije gbliwwe bis de annere Morje d Sunn gscheint hot. Do isch dem Buu die Bruscht e bissl ufgstanne, so dass die Sunn uf die golde Sunn uf seiner Bruscht gscheint hot: däs hot geglitzert. Un do isch e reicher bjohrter Mann vebeigange un hot di zwaa Kinner sähe lije un do hot em di golde Sunn uf der Bruscht von dem Buu gfalle, un weils scheene Kinner gwäst sen. No hot er se gweckt un hot se gfroogt, wo se häär keme. No häwwe ses gsaat, wie sen gangen isch. Der Mann hot ke Kinner ghat. Do hot er zu en gsaat, se solle miet em gehe un solle net weiter suuche un solle bei em bleiwe bis sich ir Vatter finne teet.
No sen se mit dem Mann haam gange. Seiⁿ Fraa isch arg frou gwäst mit dene Kinner. Se häwwe en grouße Gaarte [81] ghat, do hot der Buu drin schaffe messe un des Maadl isch halt im Haus un in der Kich der Fraa an d’ Hand gange. Der Buu hot halt de Gaarte scheeⁿ ghalte un vil Blumme aⁿglegt. Do isch e alt Mendl kumme un hot zem Buu gsaat: Buu, da hoscht awwer emool en schene Gaarte! Wann de awwer des klingend Wasser im Gaarte im Weiher heetscht, däs weer noch viel schener! Nocht hot der Buu gfroogt: Ja, wo kammer dann däs häwwe? Do muscht du nuf geh uf den Bärg, un do geht zwischen älfen un zwelfe e Toor uf. Un wann du em älfe dort bischt, so geh neiⁿ un säh dich net um, un wann de an des Wasser kummscht, so nemm von dem Wasser. Uf de Schlaag zwelfe fellt awwer des Toor zu un du kummscht net meh eraus un muscht drin bleiwe als e steinerni Saul. Nocht hots der Buu seiner Schweschter gsaat, was er von dem alte Mendl gheert hot, un er teet morje nuf geh un teet des klingende Wasser holle. Noch hots di Schweschter net leide wolle un hot gsaat: Am End kummscht nimme, do weer ich jo ganz elaaⁿ. Er hot sich awwer net abwennig mache losse un hot am annere Morje seiner Schweschter e weiß Sacktuch gäwwe un hot gsaat: Wann däs Sacktuch Roschtfläcke krigt, so bin i tout. Nocht isch er fort un naaⁿgraast uf den Bärg un hot gmacht, dass er bis em älfe dort gwäst isch, un isch neiⁿ in den Bärg. Un do ischs arg scheeⁿ gwäst un des Wasser hot geklingelt un die Fisch häwwe gspielt. Er hot sich awwer net ufhalte losse un hot den See gfunne un hot von dem Wasser gnumme un isch glicklich widder raus kumme. Un wi er haus gwäst isch, ischs Toor zugbatscht. Nocht isch er haam mit dem Wasser un hots neiⁿ in sein Weiher. Nocht hot des ganz Wasser in dem Weiher gklingelt un isch arg scheeⁿ gwäst. Seiⁿ Schweschter un seiⁿ Leit sen awwer arg frou gwäst, dass er widder do isch.
Wie er dann widder emool in sein Gaarte gschafft hot, isch des alt Mendl widder kumme un hot gsaat: Des isch jo rächt scheeⁿ; wann de awwer de spielende Fusch heetscht, no weers no schener. No hot der Buu gfroogt, wo er den krije keent. Do hot des Mendl gsaat, däs weer a dort in dem Bärg. Er meest awwer äbbes weiter geh an de zwatte Weiher: do soot err neiⁿ lange un de spielende Fusch fange un schnell widder raus geh. Des klingend Wasser un der spiellend Fusch, däs weer arg scheeⁿ zsamme.
[82] Der Buu hots seine Pflägältern un seiner Schweschter gsaat un die häwwes durchaus net leide wolle; awwer er hot sich net ufhalte glosst un hot de annere[WS 2] Morje seiner Schweschter widder e Sacktuch gewwe un hot gsaat: Wann des Sacktuch Roschtfläcke krigt, kumm i nimme un bin tout.
Nocht isch er fort uf den Bärg un des Toor isch em älfe uf gange un er isch glei neiⁿ un hot a den See gfunne. Un do ischs noch scheener gwäst wie des ärschte mol. Er hot awwer den Fusch glei gfange un isch glicklich widder raus kumme. Un wie er rauskummen isch, do isch graad sToor zugbatscht. Nocht isch er haam mit dem Fusch un hot en neiⁿ in sein Weiher. Nocht hot des Wasser geklingelt un der Fusch hot gspielt un isch halt der Gaarte arg scheeⁿ gwäst un seiⁿ Schweschter un sei Pflägältern sen frou gwäst miet.
Der Buu hot halt widder e paar Tääg in seim Gaarte gschafft, do isch des alt Mendl widder kumme un het gsaat: Etz hoscht awwer en schene Gaarte! Wann de awwer de Vogl Greif noch heetscht, noch weer er noch viel schener. Noch hot der Buu gfrogt: Ja, wo kann i dann deen häwwe? Noh hots Mendl gsaat: A der isch aa dort ze häwwe, awwer er isch net guut ze fange: do muscht du acht gäwwe, dass de widder raus kummscht.
Noh hot der Buu zu seine Leit gsaat, er woots woge. Sie häwwes awwer durchaus gar net häwwe wolle. Er hot awwer seiner Schwester widder seiⁿ Sacktuch gäwwe: wann das Roschtfläcke krije teet, weer er tout. Er isch halt fort un isch nuf. Em älfe isch des Toor uf gange, do isch er neiⁿ. Do isch er e weil gange un do hot er de Vogl Greif gsähe, hot en awwer net krije kenne. Do isch des Toor zugfalle un er isch zu ěre steinerne Saul worre.
No sen e paar Tääg rumgange, do hot seiⁿ Schweschter an dem Sacktuch Fläcke gfunne; keiⁿ rechte Roschtfläcke sens awwer net gwäst, awwer si hot draaⁿ erkenne kenne, dass er net kummt. Dass er awwer net tout isch, des hot se aa gsähe, weils ke rächte Roschtfläcke gwäst sen. Noch isch se halt naus in Gaarte un hot geguckt un hot gheilt, dass ihr Bruder so lang net kummt. Uf aaⁿmool kummt des alt Mendl un fräägt se, worum se so traurig weer. Nocht hot sem halt gsaat, dass ir Bruder fort weer um de Vogl Greif zu holle un er heet er e Sacktiichl gäwwe, wann däs Roschtfläcke [83] krije teet, no weer er tout; awwer swere ke rächte Roschtfläcke, si glaabt net, dass er tout weer; awwer er teet halt doch net kumme. Nocht hat des alt Mendl gsaat, si soll nufgeh an däs Toor. Am älfe, wenns ufgeh deet, soll se aa neiⁿ un soll sich in Finger neiⁿ schneide un soll die ärschte Saul ganz mit Bluut bstreiche, dann werd ir Bruder widder voor ir steh. Noh soll se sich awwer eile, dass se net aa drin bleiwe muss. Noh isch se nuf, isch ins Toor neiⁿ un hot sich in Finger gschnitte un hot die ärschte Saul mit Bluut bstriche, un do isch ir Bruder widder voor er gstanne. Noch häwwe se halt de Vogl Greif minnanner gfange un sen raus un wie se graad rauskumme sen, isch des Toor zugbatscht.
No sen se minnanner haam un häwwe de Vogl Greif aa in ihrn Gaarte un jetzt häwwe se ärscht en scheene Gaarte ghat mit dem klingende Wasser un dem spielende Fusch un dem Vogl Greif. Nocht sen se noch lang so beinanner gwest.
Unnerdässe isch der Kenig haamkumme vom Krieg un do het er glei noch seine Kinner gfroogt. Noch häwwe sem gsaat, dass sie keiⁿ Kinner gbore heet, un er soll se verstouße. Noh hot er awwer däs net gtouⁿ un sie aa abgheert un do hot se gsaat, däs weer net wohr: si heet zwaa Kinner gbore, die heete se fort, wu se awwer naaⁿkumme weere, des weest si net. Nocht hot der Kenig gsaat: Etz geh i fort un kumm net ehnder haam als bis i meiⁿ Kinner gfunne hab. Er isch halt fortgritte un richtig uf den Wääg kumme un hot von dem Fischer gheert, wo däs Käschtl gfunne hot, un hot en ausfinnig gmacht, wo er wohnt. Nocht hot der Fischer gsaat, er heet so Kinner gfunne un heet se ufgzoge; se weere awwer fort, weil se Findling gschent worre weere, un woote ihrn Vatter suuche; wu se awwer naaⁿkumme were, weest er net. Nocht isch der Kenig lang rumgraast bis er gheert hot, dass do so en scheener Gaarte weer un die Leit heete zwa Kinner ufgnumme, von dene des aaⁿ di golde Sunn un des anner de Moond uf der Bruscht heet. Un wie er do naaⁿ kummen isch, hot er die alte Leit gfroogt un do häwwe ses em verzehlt un so hot er richtig sein Kinner gfunne un alles hot zugtroffe. Nocht sen em seiⁿ Kinner um de Hals gfalle un der Kenig hot se mit haam gnumme un hot se der Kenigin gbrocht. Die hot sich aa gfreit. Un die beese Kerl, wo die Kinner weggtouⁿ un die Kenigin verleimd häwwe, sen fortgjaagt [84] worre. De Kenig un seiⁿ Frau un die Kinner häwwe herrlich un in Freide minanner glääbt.
Sisch en Kenig gwäst, der hot e sou e scheni Fraa ghatt mit goldene Hoor un sisch kani sou zfinne gwäst. Un die isch em krank worre un wie se gfihlt hot, dass se sterwe muss, so hot se de Kenig vors Bett komme glosst un hot gsaat: er därf sisch kaⁿ anneri Fraa nemme als e sodige, wo ihre gleich sähe teet an Scheenheit un Pracht un aa sou goldene Hoor heet. Un dann isch se gstorwe. Un wie se e zeitlang dout gwest isch, no häwwe seiⁿ Unnerdane häwwe wolle, dass er sich widder verheire soll. Not hot er gsaat, dass er kaⁿ anneri nemme därf als wie die Kenigin gwäst weer un aa mit sou goldene Hoor. Sie solle fortgeh un sou ani suuche. Nocht sen se fort un häwwe iwweraal gsuucht un häwwe halt kani sou gfunne.
Der Kenig awwer hot so e Tochter ghatt, wo ganz des Äwebild gwäst isch vun seiner Fraa. Un do hot e zu er gsaat: Jetz muss i halt dii zur Kenigin mache! Do isch die Kenigstochter verschrocke un isch nausgloffe ins Freie un hot gheilt. Un do isch e alt Mendl kumme un hot gfroogt: Kenigstochter, worum heilscht dann sou? Nocht hot se gsaat: Ach, ich soll mein Vatter heire! Noch hot des alt Mendl gsaat: Jetz gescht haam un sagscht deim Vatter, er soll der e Klaad mache losse so bloo wie der Himmel isch un mit goldene Stern drin. Noh isch se haam un hots em Kenig gsaat. Not hot der Kenig gsaat: Ich wills mache losse un will awwer noch emool noochsähe losse, ob ich net e anneri Fraa finne kann.
Er hot noch emool suuche glosst; se häwwe awwer kani gfunne, wie er se hot häwwe wolle. Not hot er halt däs Klaad mache glosst un hot zu seiner Tochter gsaat: Etz muss i di doch zur Kenigin nemme.
Not isch se widder naus un do isch das alt Mendl widder kumme un hot gfroogt, worum se sou traurig isch. Do hot ses em gsaat, dass se des Klaad hot un dass se jetz doch ihrn Vatter heire muss. Etz gescht haam un sagscht deim Vatter, er soll der e Klaad maache losse, so weiß wie die Wolke am Himmel, wann der Schnee bliht, un mit goldene Stern drin.
[85] Not isch se haam un hots ihrem Vatter gsaat. Noch hot er gsaat: Ich will sähe, dass ichs beibringe kann; will awwer doch noch emool nooch ere Fraa suuche losse, un wann ich die finn, so will i di frei gäwwe. Un wie se widder kani gfunne häwwe, noh hot er däs weiß Klaad mache glosst. Do sen e poor Johr drufgange. Un wie er dann seiner Tochter gsaat hot: etz miist er sie nemme, not isch se widder naus un hot widder des alt Mendl aaⁿgtroffe un däs hot er groote: Etz geschst haam un loscht der e glässes Schiffl mache un e Klaad vun allerlei Haut vun alle Tiere wo uf der Welt sen. Un wann du des hoscht, so ziehschts Klaad aaⁿ un gescht fort un geschts Wasser nuf bis de iwwerm Wasser driwwe en houche Bärg siehscht. No fehrscht mit deim Schiffl iwwers Wasser un gescht uf de Bärg, un dort isch e Schloss un dort helscht aaⁿ um Äärwet, un wanns die allergringscht isch.
Un so hot ses gmacht, un wie se ans Schloss kummen isch, noch häwwe se se net bhalte wolle: se heete ihr Leit schun. Noch hot se halt aaⁿghalte, se solle se nur nemme: se woot gäärn die gringscht Äärwet schaffe. Nocht häwwe se se aaⁿgnumme, un do hot se Holz trage messe un Äsche fortschaffe un die niddrischt Äärwet touⁿ messe un hot unnedrin inneme klane finschtere Stiwwel schlofe messe.
Wie se e zeitlang do gwäst isch, hots en Baal gäwwe im Schloss, un do hot se dem Koch gute Wort gäwwe: er soot se aa e bissl nuflosse, dass se neiⁿgucke keent. Nocht hot der Koch gschennt mit er un hot gsaat: Was witt dann duu drowwe touⁿ, du Allerleihaut? Wie se awwer gute Wort ausgäwwe hot, hot ers er erlaabt: se miest awwer in ěre halwe Stunn widder do seiⁿ.
Not isch se in ihr finschter Stiwwl un hot sich hortig gwesche un ihr himmelbloo Klaad aaⁿgzoge mit dene goldene Stern un isch nuf in Tanzsaal. Un wie se der Kenig gseh hot, isch er glei uf se zuu un hot miet er gtanzt. Wie awwer die halb Stunn rumgwäst isch, no isch se fortgsprunge, dass niemend in acht gnumme hot, un hot ihr himmelbloo Klaad widder ausgzoge un sich widder rußig gmacht un isch nuf zum Koch un hot ihr Äärwet gschafft. Un shot niemend gwisst im Saal, wu se häärkummen isch un wu se naaⁿ isch. Un so viel der Kenig gfroogt hot, shot sem niemed sage kenne.
[86] Nocht hot er ball widder en Baal ghalte un sähe wolle, ob se net aa widder kummt. Nocht hot se dem Koch widder gute Wort gäwwe, dass er se nuf losse soll. Do hot der Koch widder gschennt un gsaat: Was witt dann duu drowwe touⁿ, du Allerleihaut? Wie se awwer sou aaⁿghalte hot, hot ers doch zugäwwe: se miist awwer in ere halwe Stunn widder do seiⁿ. Do hot se sich hortig gwesche un hot ihr Klaad aaⁿgzoge, so weiß wie die Wolke am Himmel, wann der Schnee bliht, un mit goldene Stern drin, un isch nuf. Un wie se der Kenig erblickt hot, isch er glei uf se zuu un hot mit ere gtanzt. Un unnerm Tanze hot er sein Ring aus un hot ern an Finger gsteckt. Un wie die Zeit dogwäst isch, dass se hot fort messe, isch se halt widder durchgschlupft bei allem deem, dass er se hot hewe wolle, un isch runner, hot sich ausgzoge un schwazz gmacht un isch zum Koch un hot widder ihr Äärwet gschafft.
Der Kenig hot halt iwweraal rumgfroogt un alles gfroogt, wu se häär isch un wu se isch, un shot niemed nix gwisst. Nocht isch er krank worre vor Kummer. Nocht hot die Allerleihaut dem Koch gute Wort gäwwe: se will dem Kenig e Suppe koche. Noh hot der Koch gsaat: Ja, do keent i scheeⁿ aaⁿgeh, wann du dem Kenig e Suppe koche teetscht un teetscht von deine Hoor neiⁿbringe; do keente mer all ausem Schloss geh! Not hot se halt sou lang gute Wort gäwwe, bis ers er erlaabt hot.
Not hot se halt e Suppe gkocht un hot in de Schepfleffel ihrn Ring, wu rěre an die Hand gäwwe hot, neiⁿgleegt. Un wie der Kenig sich Suppe rausgnumme hot, hot er halt richtig glei den Ring krigt. Not hot er de Koch rufe glosst un hot en gfroogt: Wer hot die Suppe gkocht? Jich, Herr Kenig. Des isch net wohr, duu hoscht se net gkocht! Saag mir, wär se gkocht hot; un wann duus net tuscht, so wärschte vum Schloss gjaagt! Not hot der Koch gsaat: Mer häwwe sou e Holzmadl im Haus, die hot se gkocht. Not hot der Kenig gsaat: Sie soll kumme! Not isch der Koch nunner zur Allerleihaut un hot zu er gsaat: Du wärscht äbbes Schenes aaⁿgstellt häwwe! Du soscht etz nufgeh zum Kenig: er will wisse, wäär die Suppe gkocht hot. Die Allerleihaut hot gsaat: Mach der keeⁿ Sorje derwäje! Un hot sich gwesche un häärgricht un ihr weiß Klaad aaⁿgzoge un isch nuf un neiⁿ zum Kenig. [87] Un wie se die Stiege nuf isch, no häwwe se die Diener all gsähe un häwwe nanner gfrogt: Sisch doch kaaⁿ Bsuch aaⁿgsaat! Wäär isch dann däs, wo do uf Bsuch kummt? Awwer Niemend hots gwisst. Un wie die Allerleihaut neiⁿ isch zum Kenig, not isch er zum Bett raus un isch gsund gwäst, un do hot se seiⁿ Kenigin wärre messe.
En Kenig hot drei Techtre ghatt un er isch krank worre un hot em halt kaaⁿ Dokter hälfe kenne; sie häwwe alles ausgdoktert, awwer sisch kaaⁿ Mittel zfinne gwest, wu em gholfe heet. Nocht isch sem verrote worre, dass er von dem Wasser des Läwens soot holle losse, un wann er vun dem trinke teet, teet er widder gsund wärre. Des Wasser des Läwens weer awwer schweer ze krije.
Not hot die elscht Tochter gsaat, sie geht fort un bringts.
Wie se halt naaⁿkummen isch an die Bach, wu des Wasser des Läwens drin gwest isch, not isch halt en Frosch dohäärghopft kumme un hot sie gfroogt: was se woot? Not hot sie sem gsaat, dass sie vun dem Wasser des Läwens holle woot. Ja des kannscht häwwe, wannd mi heierscht! Ja heire teet se, awwer kaan Frosch. No krigscht aa kaaⁿ Wasser!
Not isch se halt sou fort haam, un do isch ihr Vatter traurig gwest, dass er kaaⁿ Hilf krigt.
Not hot die zwatt gsaat, sie geht fort: sie bringt Wasser.
Un wie se an die Bach kummen isch, not isch der Frosch widder dohäärghopft kumme un hot se gfroogt, was se will? Not wie se gsaat hot, dass se von dem Wasser des Läwens will, not hot er gsaat: Ja, wannd mi heierscht! Ja heire tuu i, awwer i heier kaan Frosch. No krigscht aa kaaⁿ Wasser! Un so isch se leer haam.
Do isch der Kenig traurig gwest; awwer do hot die jingscht Tochter gsaat: er soot numme net traurig seiⁿ; sie geht fort un bringt Wasser!
Un wie die jingst Kenigstochter naaⁿkummen isch an die Bach, not hot der Frosch aa sie gfrogt, was se will? Not hot sem aa gsaat, dass se von dem Wasser des Läwens will for ihrn Vatter, der krank isch. Ja, wannd mi heierscht, kannscht aa vun dem Wasser häwwe! Not hot sem halt gute [88] Wort gäwwe: er soot er doch vun dem Wasser gäwwe, ihr Vatter teet sunscht net gsund wärre. Awwer der Frosch hot gsaat: Wannd mi net heierschst, krigscht aa kaaⁿ Wasser! Nocht hot se sich halt bsunne driwwer un hot gdenkt, dass ihr Vatter sunscht net gsund wärre teet, un hots dem Frosch versproche, dass se en heiert. Nocht hot se von dem Wasser nemme dürfe un isch mit haam un ihr Vatter hot von dem Wasser gtrunke un isch vun Stund aaⁿ besser worre.
Nu wies halt Owed gwäst isch, no isch halt e Gplatsch die Stäge ruf kumme un vor die Tiir hiiⁿ un shot grufe: Schenstes Jungfer Lieschen, mach mir auf! Un shot sou lang grufe un hot net gruckt, bis se die Tiir ufgmacht hot un do isch der Frosch reiⁿghopft. Not isch sie vorneraus neiⁿgsprunge un hot die Stuwwetiir zugschlage. Nocht hot der Frosch vor der Stuwwetür widder grufe: Schenstes Jungfer Lieschen, mach mir auf! Un wie er sou fortgschraue hot, hot ihr Vatter gsaat: sie soll em ufmache. Not isch se naaⁿ un hot em ufgmacht un isch awwer vornereiⁿ zrickgsprunge un isch neiⁿ in ihr Bett. Not isch der Frosch halt noochghopft un isch hiiⁿ bis vor ihr Bett un hot widder grufe: Schenstes Jungfer Lieschen, heeb mi neiⁿ! Un hot halt sou lang fortgschraue, bis sen neiⁿghouwe hot un hot en naaⁿgschuckt näwe hiiⁿ und hot sich rumgleegt un an die Wand naaⁿ geguckt.
Wie der Frosch drin gwäst isch im Bett, isch er still gwäst. Not isch sie eiⁿgschlofe; un wie se am Morje ufgwacht isch, isch die Froschhaut voorm Bett gläje un e schener Kenigsprinz isch näwer gläje. Der hot er gsaat, dass er verwunsche gwäst weer un sie heet en erlese kenne. No häwwe se nanner gheiert un sen glicklich minnanner gwäst.
Sisch en Kenig gwäst, der hot drei Techtre ghatt, un do hot er se emool gfroogt, wie se sou beinanner gwäst sen, wie gäärn dass se en heete. No hot die Eltscht gsaat: sou gäärn wie en Edelstaaⁿ. Un die Anner hot gsaat: so gäärn wie e Pärle. Nocht wie er die Dritt – die hot Rose ghaaße – gfrogt hot, hot die gsaat: so gäärn wies Salz. Un däs hot de Kenig sou verzirnt, dass er die jingscht Tochter hot umbringe losse wolle un hot zwee vertraute Mann mit er fortgschickt [89] in Wald, dass se se umbringe solle: sie meeste awwer ihr Zunge mietbringe, dass er sieht, dass se tout weer.
Noch sen die zwee Mann miet er fort in Wald un wie se sou weit drin gwäst sen in ěre Wildnis, wu niemed meh ihne uf die Spuur hot komme kenne, not häwwe se ěre gsaat, dass se se umbringe solle, weil se zu ihrem Vatter gsaat heet, dass sen sou gäärn heet wies Salz. Noch hot se halt arg aaⁿghalte un hot gheilt, dass se er doch s Läwe schenke solle. Die zwee häwwe se aa gäärn ghat un sisch en hart wädder gange; nocht häwwe se sich broote, wie ses mache solle. Nocht hot sen verspräche messe, dass se sich nie meh im Land woot sähe losse, dass es net verrote wärd, dass se noch lääbt, un dass se net aa ums Läwe kumme. Nocht hot sen däs versproche. Un do häwwe se e Hindl, wu se bei sich ghat häwwe, tout gmacht un häwwe dem die Zung rausgschnitte un häwwe se eiⁿgwickelt un häwwe se mit haam.
Die Kenigstochter isch fort. Noch wie die zwee haamkumme sen, häwwe ses em Kenig gsaat, sie heete die Zung. Not hot der Kenig gsaat: er mecht se net sähe, sie soote se in Sudde neiⁿschmeiße. Däs isch en rächt gwest, weil se gfärcht häwwe, er mecht die Zung erkenne.
Die Kenigstochter isch lang im Wald rumgärrt un isch sou lang fortgloffe bis se aus em Land nauskumme isch un in e fremm Land neiⁿ. Un not hot se sich um Äärwet umgsähe. Not hot se halt närjeds kaaⁿ Unnerkumme gfunne un isch von aam Ort an de annere gschickt worre, bis er gsaat worre isch, se soll in en Ort naaⁿgehe, dort weer e Schloss, dort weer e alti Kenigin, die teet als sou Maadlin ufnemme. Nocht wie se do naaⁿkumme isch, hot se aa aaⁿghalt um Äärwet: sie teet schun sou lang rumlaafe, sie woot alle Äärwet touⁿ. Un weil se halt so arg aaⁿghalte hot, not hot die Kenigin sie bhalte un hot se sou näwerum arweite losse mit Holztrage un allerhand. Weil der Kenigstochter ihr Klader verrisse gwest sen, isch se net gacht gwest; wie se awwer widder ordliche Klader ghat hot, hot se zu der Kenigin naaⁿ gdärft un hot im Gaarte schaffe messe, wo die Kenigin spaziere gangen isch. Un do isch se halt arg fleißig gwäst: des hot der Kenigin arg guut gfalle. Die Kenigin hot viel Blumme ghatt, die hot die Kenigstochter morjeds un oweds gieße messe.
[90] Not wie der alte Kenigin ihrm Suhⁿ seiⁿ Suhⁿ, der jung Kenig, zu Besuch kummen isch, isch die Kenigin miet em im Gaarte spaziere gange un die Rose hot die Blumme ggosse. Dem Kenigssuhⁿ hot se halt gfalle un er isch druff zugange. Am ärschte Mool hot die Kenigin nix verlickert. Oweds sen se widder im Gaarte spaziere gange un do hot die Kenigstocher widder die Blumme ggosse. No wie se dann ins Schloss kumme sen, häwwe se e Tafel aaⁿgstellt un häwwe gässe un gtrunke, un do hot die Kenigin ihm Enkel gfroogt, wälle Blumme em am beschte gfalle hot. Not hot er gsaat: die wo hinne nooch gloffen isch! Noch hot en die Kenigin grouß un erstaunt aaⁿgguckt un hot gsaat: däs soot er sich ausem Sinn schlage, die Gdanke keent er net fihre; sie weest net, wo des Maadl häär weer. Not hot er kaaⁿ Antwort driwwer gäwwe. Awwer wann die Kenigstochter im Gaarte die Blumme ggosse hot, isch er aa dort gwäst un hot mit ěre gschwätzt un se häwwe sich ganigt, dass er se liewe teet. Wie awwer die Kenigin gmerkt hot, dass er Ernscht mecht, hot er fortgmesst zu seim Vatter.
Wie er dəhaam gwäst isch, hots em halt nemme gfalle dəhaam: er isch missmutig un traurig gwäst un sisch kaa Läwe in em gwäst. Nocht häwwe sen halt widder zu seiner Altmotter, der alte Kenigin, gschickt, dass er sich erholle soll. Die alt Kenigin hot en widder ufgnumme, un wie se gsähe hot, dass er sou wenig gworren isch un dass er an der Rose sou hengt, so hot se halt aa nix meh gsaat. Sie hot däs Maadl iwwer die Zeit aa lieb gwunne.
Nocht sen se im Gaarte uf ěre Bank beisamme gsässe un not hot sem offeriert, dass sie kaaⁿ gwehnlich Maadl weer, sondern e Kenigstochter, un wies gange weer, dass se ausem Land gmesst heet. Un se heet verspreche messe, dass se net meh in ihrm Vatter seiⁿ Land komme därf, un däs woot se halte. Not isch der Kenigssuhn frou gwest un isch gsund worre un isch haam zu seim Vatter un hots em gsaat, dass er die Rose zu seiner Gmahlin mache will.
Wie der alt Kenig gheert hot, dass der alt Kenig das Salz sou gschätzt hot, no hot er gsaat: däs bringe mer all färtig, dass däs widder ins Gleis kummt!
Nocht isch alles färtig gmacht worre zur Hochzig un isch e Stuwwe gmacht worre, wo mer alles im verborjene hot sähe kenne, wos drin vorgeht. Nocht isch dem Kenig, [91] der Rose ihrm Vatter, geschriwwe worre, dass er komme soll zur Hochzig vum junge Kenig.
Nocht hot der anner Kenig sich uf de Wääg gmacht un isch richtig kumme, so weits aa gwäst isch. Un wie er nu kummen isch, häwwe sen freindlich ufgnumme un häwwen neiⁿgfihrt in die häärgricht Stuwwe. Nocht sen halt allerhand guute Sache ufgtroge worre un hot an nix fehle därfe. Awwer närjeds isch kaaⁿ Salz naaⁿkumme. Not häwwe se de Kenig əllaaⁿ sitze glosst un häwwe die Tier zugmacht, dass er kaaⁿ Salz hot verlange kenne. Nocht hot er erscht gtrunke un sein Dorscht glescht, un wie er hot aaⁿfange wolle ässe, hot er halt alle Speise rumversuucht un se häwwe halt all kaaⁿ Salz ghat. Not, weil em nix gschmäckt hot, hot er abgleegt. Nocht häwwe sen əllaaⁿ sitze glosst, bis se gsähe häwwe, dass er niddergschlage worren isch un seiⁿ Sinde eiⁿsicht. Un wie se gsähe häwwe, dass er de Kopf senkt un uf die Hand stitzt un zərickdenkt, nocht isch der alt Kenig neiⁿ un hot en gfroogt, worum er net ässe teet? Nocht hot er gsaat: Sisch net guut, sisch närjeds kaaⁿ Salz drin! Noch hot der anner gfroogt, worum er dann so traurig weer? Un do hot er gsaat: Meiⁿ Sinde falle wer eiⁿ; etz weiß i erscht, wie netig mer des Salz braucht. Friher hab ichs net nooch seim Wäärt gschätzt. Drei Techtre hawwich ghat un hab se gfroogt, wie gäärn as se mi heete. Un do hot die Ärscht gsaat: wie en Edelstaaⁿ, un die Zwat: wie e Pärle, un die Dritt hot gsaat: wie des Salz. Un do hawwich die Jingscht umbringe glosst, so hawwich mi gärjert driwwer. Däs muss i jetz breie! Not hot en der alt Kenig gtreescht: wann er seiner Tochter verzeihe woot, not keent er se widder sähe. Un do hot der anner gsaat: Däs weer mer e groußi Fraaid, sie soll numme kumme! Not häwwe se die Rose im Hochzischmuck vorgfihrt un häwwem gsaat, dass ihr Hochzig seiⁿ soll mit em junge Kenig.
Noch sen se nanner um de Hals gfalle un sen frouh gwäst. Un do isch de Hochzig gfeirt worre un dann isch der Kenig vergniigt in seiⁿ Land haamgzoge, un wann die junge Leit net gstorwe sen, läwe se heit noch.
Sisch en Buu fort in die Fremde gange un do isch er zu ěme alte Mendl kumme un hot des gfroogt, obs en net [92] bhalte woot. Des Mendl hot gsaat: ja, wann er seiⁿ Äärwet rächt teet, woot er en bhalte. Er meest dem Esel Pannekuuche backe un dem Gaul Haai gäwwe un se alle zwaa trenke. Nocht isch des Mendl fort, un wies widder haam kummen isch, hots alles rächt gfunne.
Nocht isch der Buu e Weil dort gbliwwe. Do hot der Gaul emol zu em gsaat: Du keenscht heit emool miir Pannekuuche backe; der Esel kann heit emol Haai frässe! Nocht hot der Buu gsaat: Ja, wanns awwer der Härr märke tut! Nocht hot der Gaul gsaat: Er wärds net inne, du verleiglschts. Wie der Buu dann de Gaul gtrenkt hot, no hot där gsaat: Jetz tuscht dein Finger naaⁿleje wo i saufe tuu! Un wie er sein Finger rauszieht, hot er en goldige Finger ghatt. Do hot der Gaul gsaat: Jetz bindscht dein Finger zu, un wann der Härr kummt, wärd er sage: Du hoscht en goldige Finger! No muscht sage: Naaⁿ, i hab en bese Finger, i hab mi gstouße!
Un sou ischs gworre.
De annere Taag hot der Gaul widder Pannekuuche gwoot. Nocht hot er gsaat: Wann i gsoffe hab, nocht tuscht dein Kopf neiⁿtunke! Un wie er de Kopf rausgzoge hot, hot er goldige Hoor ghatt. Nocht hot der Gaul gsaat: Jetz tuscht dein Kopf guut zubinne, un wann der Härr froogt, so sagscht, du heetscht en Grindkopf, er wärds awwer glei märke un werd sage: Du hoscht goldige Hoor; du hoscht dem Gaul Pannekuuche gbacke un dem Esel Haai gäwwe! Du verleiglschts awwer.
Un so ischs widder worre.
De dritte Taag het der Gaul gsaat: Heit backscht mer noch emool Pannekuuche; der Esel kann Haai frässe! Un wie er dann nooch em Frässe gsoffe hot, nocht hot er gsaat: So jetz nimmscht die Bärschte, de Putzlumpe un de Strigl, sattelscht mi un mer reite minnanner fort!
Nocht wie se e Stück minnanner fort gwäst sen, secht der Gaul: Guck əmool ərum, des alt Mendl kummt! Un wie der Buu rumgguckt hot, do woors schun beinoh do. Nocht hot der Gaul gsaat: Schmeiß hortig de Putzlumpe wäg! Do hot des alt Mendl de Putzlumpe gnumme un hot en haam gtrage.
Noch ěre Weil secht der Gaul widder, er soll gucke, un do isch des alt Mendl glei vollischt do gwäst. No hot der Gaul gsaat: Schmeiß d Bärschte əwäg! Nocht hot des alt [93] Mendl die Bärschte gnumme un hot se haam gtrage, un sie sen widder e Stick fortgritte.
Un wie der Buu zum drittemool rumgguckt hot, hot das alt Mendl den Gaul glei vollischt beim Schwanz ghat. No hot der Gaul gsaat: Schmeiß hortig de Strigl wäg! Nocht hot des alt Mendl de Strigl gnumme un hot en haam gtrage.
Nocht sen se fortgritte un sen iwwer d Grenze kumme, un wie des alt Mendl an die Grenze naaⁿkummen isch, nocht hots net driwwer gkennt. Nocht häwwe se sich hiiⁿgleegt un häwwe ausgruckt[2] un häwwe des alt Mendl ausglacht. Un dann sen se minnanner fort un sen in en grouße Wald kumme, do woor en hohler Aaichbaam drin, dort hot der Buu absteije messe. Nocht hot der Gaul gsaat: Jetz muscht du mer de Kopf əwägmache! Des hot der Buu net touⁿ wolle; awwer de Gaul hot gsaat: dann teet er ehm de Kopf erunner mache! Un wann ers gtouⁿ heet, nocht soll er in die Stadt gehe, wo vor dem Wald draus ligt, un soll de Kenig froge, ob er kaaⁿ Äärwet for en heet. Un wann er in Nout kumme teet, so soll er kumme un soll wädder den Aaichbaam schlage un soll sage was er will, un do teet ers krije.
Nocht hot der Buu dem Gaul de Kopf runnerghage un isch in des Schloss un hot aaⁿghalte um Äärwet. Nocht häwwe sen bhalte. Speter hot er im Gaarte schaffe därfe. Er hot awwer immer sein Kopf verbunne ghat un hot gsaat: er heet en Grindkopf. No häwwe sen nor immer de Grindlappe ghaße.
Er hot sich awwer gunt ghalte. In dem Gaarte isch en groußer Weiher gwäst, do hot er als gbade un sein Finger ufgwickelt un seiⁿ Hoor ufgmacht. Do hots die Kenigstochter vum Fenschter aus gsähe, dass er goldige Hoor hot un en goldige Finger. Nocht isch se als runner, wie er fortgwäst isch, un hot die Hoor zammegfaamt, wu em ausgfalle sen. Sie hot en gäärn gsähe. Däs hot awwer ihr Vatter bald auskundschaft un hot en nimme leide kenne.
Not isch en Krieg ausgbroche, do hot er gdenkt, do wärd er en jetz lousbringe un hot en halt fortgschickt un hot en vornenaaⁿgstellt im Krieg, wo er gdenkt hot, er wärd glei wäggschosse. Do isch awwer der Buu naaⁿ an den Aaichbaam [94] un hot wäddergschlage un hot gsaat: Gäb mer tausend schwazze Reiter, dass ich mit en in Krieg ziehe kann! No sen die Reiter doo gwäst. Do hot er sein Kopf ufgbunne un sein Finger un isch in die Stadt gritte.
Wie der Kenig gheert hot, dass sou viel Leit keeme ihm zu Hilf, do isch er frou gwäst un hot en scheeⁿ empfange. Not isch die Armee in die Schlacht gzoge un häwwe de Sieg gwunne. Wie der Buu haam kummen isch, isch em der Kenig əngäjekumme un hot em en goldige Apfl iwwerreicht. Not hot der Buu seiⁿ Millitäär widder naus an de Aaichbaam un dort sen se verschwunne. Un der Buu hot widder sein Kopf und sein Finger verbunne un isch ins Schloss zərick.
Wie der Kenig gsähe hot, dass seiⁿ Grindlappe widder do isch, isch er arrig bees worre. Der Buu isch awwer im Schloss gbliwwe un hot im Gaarte gschafft.
Es hot awwer net lang gdauert, do isch widder Krieg ausgbroche. Noch hot en der Kenig widder fortgschickt in de Krieg. Der Buu isch awwer naus an sein Aaichbaam un hot tausend route Reiter verlangt, un do sen se aa schun doo gwäst. Nocht hot er sein Finger un sein Kopf ufgbunne un isch der Stadt zu gritte. Des isch dem Kenig widder gmeldt worre un er hot en widder freindlich ufgnumme. Noch isch er widder in de Krieg gzoge un hot die Schlacht widder gwunne. Un wie er haamkummen isch, isch der Kenig widder doogstanne un hot em widder en goldene Apfel iwwerreicht. Nocht isch der Buu widder raus an den Aaichbaam un dort sen die Soldate verschwunne. Un er isch widder naaⁿ ins Schloss un hot sein Kopf un sein Finger verbunne ghatt. Der Kenig isch widder bees gwäst un ganz außerm Zärkel gwäst, dass ern net hot lousbringe kenne. Nocht hot ern noch geduldt; der Buu hot sich awwer alles gfalle losse un alle niddere Äärwet touⁿ messe.
Lange Zeit dernooch isch widder en Krieg ausgbroche. Noh hot der Kenig gdacht: däsmool krigt ern gwiss lous. Nocht isch der Buu widder naus an de Aaichbaam un hot tausend weiße Reiter verlangt. Un wie ers gsaat hot un weddergklopft hot, no sen se doo gwäst. Nocht hot er sein Kopf widder ufgbunne un sein Finger un isch widder in Krieg gritte un hot die Schlacht gwunne. Un wie er widder haam kummen isch, isch der Kenig widder do gstanne un hot em en [95] goldene Apfl greicht. Nocht hot er de Kenig gfrogt, was er gäje ihn heet un heet en dreimool in de Krieg gschickt, dass er toutgschosse wärre soot. Nocht hot sich der Kenig verdeffendiert un hot gsaat, er weest net, dass er ihn verfolgt hot. Not hot der Buu sich dem Kenig zu erkenne gäwwe un hot gsaat: Ich bin der Grindlappe, wo du seithäär verfolgt hoscht! Nocht hot sich halt der Kenig entschuldigt: er heet en net gkennt, er sähs jetz eiⁿ und woot em seiⁿ Tochter zur Fraa gäwwe. Däs hot der Buu aaⁿgnumme un hot die Kenigstochter gheiert un isch am Enn Kenig worre.
Anmerkungen (Wikisource)
Die Märchen sind auch als Einzeltexte zu finden unter: